Bargoens

Winnaar van de Kruyskampprijs 2021 voor een in druk verschenen werk op het gebied van de Nederlandse lexicografie, de Nederlandse lexicologie of de editie en annotatie van oude Nederlandse teksten

Het Bargoens is een geheime groepstaal. Randgroepen, meestal vrij gesloten gemeenschappen met een semi-nomadische cultuur, spreken het in de Lage Landen al eeuwen. In dit boek wordt die geheime groepstaal ontsleuteld. Meer dan tienduizend Bargoense woorden zijn er met alle vorm- en betekenisvarianten in opgenomen. Bovendien legt de auteur bloot wat die woorden voor niet-ingewijden onverstaanbaar maakt: ze zijn ontleend aan vreemde talen, vooral het Jiddisch; ze zijn afgeleid van of samengesteld met Bargoense basiswoorden; ze zijn vervormd, bijvoorbeeld verkort; of ze worden gebruikt in een specifiek Bargoense betekenis.

Bargoens is opgetekend vanaf de 16de eeuw. In dit boek zijn meer dan honderd geschreven bronnen van Bargoens opgenomen, tweemaal zoveel als er eind vorige eeuw bekend waren. De oudere bronnen bevatten de woorden uit de dieventaal van vagebonden en allerlei oplichters (16de eeuw), van inbrekers en zakkenrollers (17de eeuw), en van dievenbendes (18de eeuw). De jongere bronnen bevatten woorden uit de kramertaal van rondtrekkende kooplieden en ambachtslieden, en van sociaal minder gewaardeerde kramers zoals venters. In onze dagen is het Bargoens de groepstaal van de vele duizenden ‘reizigers’, van wie de meesten met een huis-op-wielen op een woonwagenterrein staan. Voor hen geldt het Bargoens als een belangrijk kenmerk van hun socio-culturele identiteit.

Bargoens is intrigerend immaterieel erfgoed. In dit boek wordt het uitvoerig beschreven om het grotere bekendheid te geven, maar vooral ook om het te helpen borgen.

"De jury durft onomwonden te zeggen dat er nog nooit iemand is geweest die deze geheimtaal zo uitgebreid bestudeerd en beschreven heeft als Van Hauwermeiren. In zijn studie wijst de onderzoeker er trouwens op dat de term ‘taal’ de lading niet helemaal dekt, want het Bargoens is eerder een lexicon met een beperkt bereik dan een volledige taal. Als we Bargoens toch een taal willen noemen, dan is het volgens Van Hauwermeiren een bijna dode taal."

Uit het juryrapport van de Kruyskampprijs 2021

"Van Hauwermeiren, die zich in de laatste twee decennia met een twintigtal publicaties een reputatie als bargoenist heeft verworven, levert met deze waardige tegenhanger van Moormanns Geheimtalen een uiterst waardevolle bijdrage aan de huidige en toekomstige bestudering van het Bargoens. Bovendien biedt het onderhavige werk dankzij de vlotte stijl en heldere betoogtrant van de auteur ook de niet taalkundige geschoolde taalminnaar een boeiend verhaal van een raadselachtige taal."

Marinus A. van den Broek, Neerlandia

"Paul Van Hauwermeiren hat mit seiner umfassenden, weit über J.G.M. Moormann hinausreichenden Dokumentation des Bargoens in de Lage Landen und seinen Untersuchungen ein großartiges und zukunftsweisendes Standardwerk geschaffen, das jetzt unter anderem auch weiterführende komparatistische Forschungen auf dem Gebiet der Sondersprachenforschung möglich macht und dessen Bedeutung mit dem 1901 von Friedrich Kluge vorgelegten und in der deutschen Sondersprachenforschung bis heute unverzichtbaren Rotwelschen Quellenbuch vergleichbar ist. Das Werk schafft Anreize für künftige Forschungen zum Bargoens, die verschiedene sprachwissenschaftliche Aspekte betreffen könnten.³ Eine große Aufgabe der Lexikographie der Zukunft wäre schließlich ein Wörterbuch des Bargoens, das auf dem Werk Paul Van Hauwermeiren basierte und als Wortfamilienwörterbuch konzipiert sein könnte."

Klaus Siewert, Taal en Tongval